เข้าพรรษา
พระ ภิกษุทุกรูปรวมทั้งพระอาคันตุกะต้องประชุมพร้อมกันในเขตสีมา พระเถระนำบูชาพระรัตนตรัย เสร็จแล้วภิกษุทุกรูปกราบประธานสงฆ์ จากนั้น นั่งพับเพียบพระเถระอธิบายเรื่อง “การเข้าพรรษา” โดยมีเนื้อหาครอบคลุมถึง- การบอกเขตอาวาสทั้ง ๔ ทิศ- การรับอรุณ- การครองผ้า- การสัตตาหะ- ระเบียบวัด หรือกติกาอื่น ๆ ที่ควรรู้จากนั้นให้อธิษฐานพรรษา โดยเริ่มตั้งแต่พระเถระก่อน ดังนี้
คำอธิษฐานพรรษา
อิมัส๎มิง อาวาเส, อิมัง เตมาสัง, วัสสัง อุเปมิ.ข้าพเจ้าขออธิษฐานจำพรรษาอยู่ในอาวาสนี้ ตลอด ๓ เดือน( กล่าว ๓ หน)
คำขอขมา
พระลูกวัดกล่าว ๐เถเร ปะมาเทนะ ท๎วารัตตะเยนะ กะตัง, สัพพัง อะปะราธัง ขะมะตุ โน ภันเต.โทษทั้งปวงที่ข้าพเจ้าได้ทำแล้ว ด้วยกายกรรม วจีกรรม และมโนกรรม เพราะความประมาทในท่าน ขอท่านจงงดโทษนั้นให้แก่ข้าพเจ้าด้วยเทอญ.
พระเถระกล่าว ๐อะหัง ขะมามิ, ตุมเหหิปิ เม ขะมิตัพพัง.ข้าพเจ้างดโทษให้ แม้เธอทั้งหลายก็จงงดโทษให้ข้าพเจ้าด้วย
พระลูกวัดกล่าว ๐ขะมามะ ภันเต. ข้าพเจ้างดโทษให้ขอรับ.
คำขอนิสัย
(แปลว่ากิริยาที่พึ่งพิง)ภิกษุผู้พึ่งอุปัชฌาย์ได้ชื่อว่า สัทธิวิหาริ แปลว่า ผู้อยู่ด้วยภิกษุผู้อาศัยอาจารย์ชื่อว่า อันเตวาสิก แปลว่า ผู้อยู่ในสำนักฯภิกษุที่ควรต้องถือนิสัยคือภิกษุมีพรรษาหย่อน ๕ หรือพ้นแล้วแต่ไม่รู้พระธรรมวินัยพอจะรักษาตัวได้และ พระภิกษุผู้ถูกสงฆ์ลงโทษโดยฐานนิยสกรรม(ถอดยศ)
พระลูกวัดกล่าว ๐อาจะริโย เม ภันเต โหหิ, อายัส๎มันโต นิสสายะ วัจฉามิ.ขอท่านจงเป็นอาจารย์ของข้าพเจ้า ข้าพเจ้าจะอยู่อาศัยท่าน (กล่าว ๓ หน)พระเถระกล่าว ๐โอปายิกัง. ชอบด้วยอุบายแล้วพระลูกวัดกล่าว ๐ สาธุ ภันเต, ดีแล้วขอรับ,;พระเถระกล่าว ๐ ปะฏิรูปัง. ชอบด้วยอุบายแล้ว,;พระลูกวัดกล่าว ๐ สาธุ ภันเต, ดีแล้วขอรับ,;พระเถระกล่าว ๐ปาสาทิเกนะ สัมปาเทหิ,จงทำกิริยาน่าเลื่อมใสไปเถิด พระลูกวัดกล่าว ๐ สาธุ ภันเต. ดีแล้วขอรับ.
คำรับเป็นธุระพระลูกวัดกล่าว ๐อัชชะตัคเคทานิ เถโร มัยหัง ภาโร, อะหัมปิ เถรัสสะ ภาโร.ตั้งแต่วันนี้ไป พระเถระย่อมเป็นภาระของข้าพเจ้า, แม้ข้าพเจ้าก็ย่อมเป็นภาระของพระเถระ, (กล่าว ๓ หน)พระผู้นำลูกวัด เดินเข่าไปประเคนพานเครื่องสักการะ จากนั้นพระลูกวัดทั้งหมดกราบพระเถระพร้อมกันอีก ๓ ครั้งพระเถระให้โอวาทตามสมควร.
คำสัตตาหะสัตตาหะ
กะระณียัง กิจจัง เม อัตถิ, ตัส๎มา มะยา คันตัพพัง, อิมัส๎มิง สัตตาหัพภันตะเร นิวัตติสสามิ.กิจธุระที่ควรทำใน ๗ วันมีแก่ข้าพเจ้า ข้าพเจ้าพึงไปข้าพเจ้าจะกลับมาภายใน ๗ วัน( คำว่า กลับมาภายใน ๗ วัน คือ ต้องกลับมารับอรุณที่ ๗ ในวัดที่ตนอยู่จำพรรษา จะไปพักแรม ครบ ๗ วัน แล้วกลับมารับอรุณที่ ๘ ไม่ได้.)
คำทำสามีจิกรรม
ใน ช่วง ๗ วันแรกของการเข้าพรรษา มีธรรมเนียมของสงฆ์อย่างหนึ่งที่จะทำสามีจิกรรมต่อพระเถระที่อยู่ต่างวัดใน ละแวกใกล้เคียง ซึ่งเป็นที่เคารพนับถือ เพื่อความสามัคคีกันในหมู่สงฆ์ มีลำดับขั้นตอนดังนี้๑. จัดเครื่องสักการะ มักใช้ธูปเทียนแพ มีกระทงดอกไม้ วางบนแพธูปเทียน หรือ จะใช้ดอกไม้ธูปเทียนในลักษณะอื่นสุดแต่จะจัดได้๒. ครองผ้าให้เรียบร้อย ถ้าเป็นพระภิกษุให้พาดสังฆาฏิด้วย๓. ถือพานด้วยสองมือ เข้าไปหาพระเถระคุกเข่าลง วางพาน แล้วกราบ ๓ ครั้ง ยกพานขึ้นประคองระดับอก นิยมกล่าวพร้อมกันว่าอุกาสะ วันทามิ ภันเต, สัพพัง อะปะราธัง ขะมะถะ เม ภันเต, มะยา กะตัง ปุญญัง สามินา อะนุโมทิตัพพัง, สามินา กะตัง ปุญญัง มัยหัง, ทาตัพพัง สาธุ สาธุ อะนุโมทามิ,;
๐ ถ้าไปพร้อมกันหลายรูป ให้กล่าวต่อดังนี้ผู้ขอขมา ๐ เถเร ปะมาเทนะ ท๎วารัตตะเยนะ กะตัง , สัพพังอะปะราธัง, ขะมะตุ โน ภันเต.
พระเถระ ๐ อะหัง ขะมามิ, ตุมเหหิปิ เม ขะมิตัพพัง.
ผู้ขอขมา ๐ ขะมามะ ภันเต.
๐ ถ้าไปรูปเดียว ให้กล่าวต่อดังนี้ผู้ขอขมา ๐ เถเร ปะมาเทนะ ท๎วารัตตะเยนะ กะตัง, สัพพังอะปะราธัง, ขะมะถะ เม ภันเต.
พระเถระ ๐ อะหัง ขะมามิ, ตะยาปิ เม ขะมิตัพพัง.
ผู้ขอขมา ๐ ขะมามิ ภันเต.
๔. น้อมพานเครื่องสักการะเข้าไปประเคน และกราบ ๓ ครั้ง ถ้าพระเถระจะเมตตาให้พร หรือให้โอวาท พึงนั่งพับเพียบประนมมือฟัง ในอาการสำรวม.
ปวารณาพรรษา
ในวันออกพรรษา (เพ็ญเดือน ๑๑) มีพระพุทธานุญาตให้ภิกษุทำปวารณาแทนอุโบสถ ถ้าภิกษุไข้ไม่สามารถมาร่วมพิธีได้ ให้มอบปวารณาแก่ภิกษุอื่น
