ความแตกต่างของดาวคู่มิตรคู่ศัตรูของวิชาหมอดูไทยกับโหราศาสตร์ฮินดู-ภารตะ
ในการวิเคราะห์เรื่องดาวคู่มิตร-ศัตรูในระบบโหราศาตร์ภารตะนั้น มีกฏเกณฑ์การคำนวณสลับซับซ้อนและแตกต่างจากหมอดูแบบไทย อย่างเห็นได้ชัด เช่นบทกลอนที่ว่า
ดาวคู่มิตร-ศัตรูแบบไทย (วิชาหมอดู)
อาทิตย์ เป็นมิตรกับครู (พฤหัสบดี) จันทร์โฉมตรู พุธนงเยาว์ ศุกร์ปากหวาน อังคารรับเอา ราหูกับเสาร์ เป็นมิตรแก่กัน
อาทิตย์ ผิดใจกับอังคาร พุธอันธพาล วิวาทกับราหู ศุกร์กับเสาร์ นานเนาว์เป็นศัตรู จันทร์กับครู เป็นคู่อริกัน
สรุปเป็นการแบ่งดาวพระเคราะห์เป็น คู่มิตร คู่ศัตรู ตามหลักวิชาหมอดู กำหนดตามตำนานชาติเวรของดาวพระเคราะห์ตามที่กล่าวไว้ในคัมภีร์เฉลิมไตรภพ มีดังนี้
ดาวที่เป็นคู่มิตรคือ อาทิตย์กับพฤหัสบดี จันทร์กับพุธ ศุกร์กับอังคาร และราหูกับเสาร์ ดาวที่เป็นคู่ศัตรูคือ อาทิตย์กับอังคาร พุธกับราหู ศุกร์กับเสาร์ และจันทร์กับพฤหัสบดี
ซึ่งข้างต้นนี้รู้สึกจะแตกต่างกับโหราศาสตร์ภารตะค่อนข้างมาก ในทางภารตะนั้นท่านจำแนกคู่มิตรศัตรูแบบเฉพาะชาตา ดวงของใคร ก็จะมีดาวคู่มิตรศัตรูเฉพาะตัวของคนๆนั้น ในดวงของบางคนดาวเสาร์กับอังคารอาจจะไม่ใช่เป็นศัตรูกันก็ได้ แต่ในดวงของบางคนเสาร์ กับอังคารก็กลายเป็นศัตรูตัวฉกาจในดวงชาตา ในหลักนี้เราต้องคำนวนดวงชาตาก่อนจึงจะรู้ได้ว่าดาวใดเป็นมิตร-ศัตรูกันอย่างไร
นอกจากนี้ก็ยังมีดาวเคราะห์ที่เป็นกลางต่อกัน ก็จะต้องทายผลไปกันอีกอย่าง ส่วนคู่มิตร-ศัตรูกันก็ยังมีศัตรูใหญ่ มีมิตรใหญ่เข้ามาอีก อันนี้ต้องพิจารณาดูให้ดี โดยปกติแล้วท่านแบ่งออกเป็น 2 ระดับ คือ 1 ดาวคู่มิตร-ศัตรูตามธรรมชาติ หรือแบบถาวร 2 ดาวคูุ่่มิตร-ศัตรูเฉพาะชาตา (แบบชั่วคราว)
คู่มิตร คู่ศัตรู มาจากการคำนวนตามหลักมูลตรีโกณของโหราศาสตร์ฮินดู-ภารตะ
ดวงมูลตรีโกณหรือมูลเกษตร เป็นตำแหน่งของดาวพระเคราะห์ที่ให้คุณ เพราะเป็นดาวในตำแหน่งเกษตรนั่นเอง ยกเว้นจันทร์ ไปครองตำแหน่งอุจจ์ในราศีพฤกษภ ตำแหน่งมูลเกษตรเป็นที่เกิดของดาวพระเคราะห์คู่มิตรคู่ศัตรู ตามหลักโหราศาสตร์ฮินดู-ภารตะในคัมภีร์ปาริชาติชาดกซึ่งแสดงมูลเกษตร คือ อาทิตย์ราศีสิงห์ จันทร์ราศีพฤษภ อังคารราศีเมษ พุธราศีกันย์ พฤหัสบดีราศีธนู ศุกร์ราศีตุลย์ เสาร์ราศีกุมภ์เรียกว่าได้ตำแหน่งมูลตรีโกณ หรือมูลเกษตร
การกำหนดดาวพระเคราะห์ที่เป็นคู่มิตรคู่ศัตรูกันนั้น กำหนดจากตำแหน่งที่เป็นมูลตรีโกณของดาวพระเคราะห์นั้น ๆ พิจารณาจากเจ้าเรือนเกษตรของภพที่สอง สี่ ห้า แปด เก้า และภพที่สิบสอง พร้อมทั้งดาวพระเคราะห์ที่เป็นเจ้าเกษตร ราศีอุจจ์ของดาวในตำแหน่งมูลตรีโกณ ดาวพระเคราะห์เกษตรในตำแหน่งดังกล่าวจะเป็นคู่มิตรกับดาวนั้น บอกจากนั้นแล้วเป็นศัตรูทั้งสิ้น สรุปได้ดังนี้
ดาวอาทิตย์ เป็นมิตรกับจันทร์ อังคารและพฤหัสบดี เป็นกลางกับพุธ เป็นศัตรูกับศุกร์ และเสาร์ดวงจันทร์ เป็นมิตรกับอาทิตย์ และพุธ เป็นกลางกับอังคาร และพฤหัสบดี ศุกร์ และเสาร์ โดยดาวจันทร์จะไม่เป็นศัตรูกับดาวอื่นใด
ดาวอังคาร เป็นมิตรกับอาทิตย์ จันทร์ และพฤหัสบดี เป็นกลางกับศุกร์และเสาร์ เป็นศัตรูกับพุธดาวพุธ เป็นมิตรกับอาทิตย์ และศุกร์ เป็นกลางกับอังคาร พฤหัสบดี และเสาร์ เป็นศัตรูกับจันทร์
ดาวพฤหัสบดี เป็นมิตรกับอาทิตย์ จันทร์ และอังคาร เป็นกลางกับเสาร์ เป็นศัตรูกับพุธ และศุกร์ดาวศุกร์ เป็นมิตรกับพุธและเสาร์ เป็นกลางกับอังคาร และพฤหัสบดี เป็นศัตรูกับอาทิตย์ และจันทร์
ดาวเสาร์ เป็นมิตรกับศุกร์ และพุธ เป็นกลางกับพฤหัสบดี เป็นศัตรูกับอาทิตย์ จันทร์ และอังคาร
